کاوشگر لینوکس

آموزش لینوکس و معرفی نرم افزارهای کاربردی مرجع باز (open source)

کاوشگر لینوکس

آموزش لینوکس و معرفی نرم افزارهای کاربردی مرجع باز (open source)

طرح استفاده همگانی از لینوکس در ایران

خرداد 1384 –برگرفته از مقالات سایت آی تی ایران :iran linux

-1- مقدمــه-در هر کامپیوتر، حداقل یک سیستم عامل وجود دارد. سیستم عامل مهمترین برنامه نصب‌شده در کامپیوتر است که وظایف اصلى ذیل را برعهده دارد :

مدیریت و سازماندهى برنامه‌ها، پرونده‌ها و نرم‌افزارها

راه‌اندازى، مدیریت و بکارگیرى سخت‌افزار

برقرارى ارتباطات بین استفاده کننده کامپیوتر، نرم‌افزار و سخت‌افزار

مدیریت و سازماندهى ارتباط با شبکه

به یک تعبیر ساده مى‌توان گفت سیستم عامل نقش "روح" را در پیکر سخت‌افزار و شبکه ایفا مى‌کند. تصمیم درخصوص انتخاب سیستم عامل کلیه ابعاد فنى کامپیوتر و فناورى اطلاعات را تحت‌الشعاع قرار مى‌دهد و هر سیستم عاملى که انتخاب شود خشت اول و زیربناى توسعه‌ فنى و نرم‌افزارى فناورى اطلاعات را مشخص مى‌کند.

این طرح بنا دارد چالشها و تهدیدهاى ناشى از فقدان یک سیستم عامل مناسب در کشور را مطرح و با بررسى تجربه و رویکرد سایر کشورها در مواجهه با این چالشها، راه حل عملى براى رسیدن به سیستم عامل ایده‌آل ملى را نشان دهد. در انتها نیز راهبردها و راهکارهاى دولت براى توسعه و ترویج این سیستم عامل بیان خواهد شد.

2- چالشها و تهدیدهاى ناشى از فقدان یک سیستم عامل مطلوب در کشور :

1-2- چالش اقتصادى: استفاده از رایانه و شبکه‌هاى رایانه‌اى در کشورهاى مختلف دنیا و ازجمله در ایران، به سرعت در حال رشد و گسترش است. براى استفاده از هر رایانه نیز حداقل یک سیستم عامل باید روى آن نصب شده باشد. بنابراین تعداد کاربران رایانه، حداقل سیستم‌عاملهاى مورد نیاز در یک کشور را تعیین مى‌کند.

در مرجع ]1[ رشد تعداد کاربران اینترنت در دنیا مشخص شده است. همانطور که در این مرجع بیان شده، تعداد کاربران جهانى شبکه رایانه‌اى از کمتر از 20 میلیون نفر در سال 1995 میلادى به حدود 100 میلیون نفر در سال 1997 میلادى و 400 میلیون نفر در سال 2000 میلادى رسید و پیش‌بینى مى‌شود در سال 2005 میلادى به حدود یک میلیارد کاربر برسد.

در کشور ما نیز تعداد کاربران شبکه‌هاى اطلاع‌رسانى و اینترنت از 8/1 میلیون نفر در سال 1380 به 6 میلیون نفر در سال 1382 رسید که پیش‌بینى مى‌شود در سال 1384 به 19 میلیون نفر برسد.]2[ بنابراین درصورتى که سیستم عامل ویندوز، سیستم عامل اصلى در کشور باشد و با عنایت به لزوم پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانى و رعایت حقوق مالکیت معنوى و تعهدات بین‌المللى، سالانه هزینه هنگفتى باید صرف خرید نرم‌افزار و مجوزهاى استفاده از آنها بشود. جدول (1) هزینه‌هاى پایه ویندوز و نرم‌افزارهاى اصلى نوشته‌شده تحت آن را نشان مى‌دهد]3

هزینه‌هاى پایه ویندوز و نرم‌افزارهاى اصلى نوشته‌شده تحت آن نشان مى‌دهد که هر کامپیوتر حداقل 710 دلار باید صرف نرم‌افزارهاى اصلى (Windows+office) کند. هزینه نرم‌افزار سرور که در سازمانها و شرکتها مورد نیاز است بر تعداد کامپیوترهایى که به سرور وصل مى شوند تقسیم مى شود، بنابراین براى محاسبه هزینه به ازاى هر کامپیوتر باید هزینه نرم افزار سرور یعنى مبلغ95/3.679 دلار تقسیم بر 25 گردد که بیش از 174 دلار مى‌شود. با فرض اینکه 50% کامپیوترهاى موجود در کشور نیاز به امکانات شبکه داشته باشند، حداقل هزینه متوسط نرم‌افزار به ازاى هر کامپیوتر 5/783 دلار خواهد شد. اگر بخواهیم در یک سال براى کلیه 19.000.000 کامپیوتر پیش‌بینى شده نرم‌افزار بخریم، هزینه آن برابر 14.886.500.000 دلار خواهد شد. به عبارت دیگر سود یک سال درآمد نفت کشور را باید صرف خرید نرم‌افزار بنماییم. اگر فرض کنیم تا 5 سال بعد از آن نیاز به ارتقا نرم‌افزارها نباشد هزینه متوسط سالانه نرم‌افزار حداقل 2.977.000 دلار در سال خواهد شد. بنابراین به طور متوسط حدود 3 میلیارد دلار در سال صرف خرید نرم‌افزار خواهد شد.( این برآورد حداقل هزینه مورد نیاز است، جهت صحت این ادعا کافیست هزینه 5/783 دلار به ازاى هر کامپیوتر در ایران را با هزینه حدود 6000 دلار به ازاى هر کامپیوتر از 2/1 میلیون کامپیوتر موجود در ادارات دولتى تایوان مقایسه کنید)]4[

2-2- چالش امنیت :گسترش شبکه‌هاى رایانه‌اى در سطح دنیا و امکان ارتباط همه کامپیوترها به یکدیگر، پتانسیل نفوذ به هر کامپیوتر از هر جاى دنیا را فراهم نموده است. وجود نقطه ضعف یا آسیب‌پذیرى در سیستم عامل، راه نفوذ رایج‌تر و در دسترس‌ترى را در اختیار مهاجمین قرار مى‌دهد. بر این اساس، امنیت سیستم عامل به منزله مهمترین مولفه در امنیت اطلاعات و شبکه‌هاى رایانه‌اى محسوب مى‌شود. وجود ارتباطات و اتصالهاى رایانه‌اى گسترده، مسئله جدى امکان جاسوسى الکترونیکى به نفع سازندگان سیستم عامل و قدرتهاى سیاسى حاکم بر آنها را مطرح مى‌سازد. از نظر فنى، فناورى فعلى به شکل ساده‌اى امکان اجراى برنامه در محیط طرف مقابل در یک اتصال الکترونیکى را فراهم آورده است.]4[

درصورت بى‌توجهى به این مسئله بخشى از مشکلات امنیتى متصور به شرح ذیل است :

 

شنود هوشمندانه

واکشى تدریجى یا مقطعى اطلاعات

خرابى برنامه‌ریزى‌شده تدریجى یا به یک‌باره

ویروسهاى رایانه‌اى

بدست‌گرفتن کنترلهاى رایانه‌اى

مختل کردن کلیه ارتباطات در شبکه‌هاى رایانه‌اى

جایگزینى اطلاعات غلط در سیستمهاى نرم‌افزارى حساس

مختل کردن برنامه‌هاى کاربردى به ویژه سیستمهاى نرم‌افزارى پشتیبان تصمیم

ایجاد اختلال اقتصادى از طریق تغییر یا خراب کردن اطلاعات بانکها، سیستمهاى مالى و اعتبارى

 

مختل کردن عکس‌العملهاى نظامى از طریق تخریب یا فریب سیستمهاى ادارى و نظامى

اگر سیستم عامل ویندوز، سیستم عامل اصلى در کشور باشد، مسئله امنیت بسیار جدى است. بنا بر گزارشهاى رسیده سیستم عامل ویندوز و سایر نرم‌افزارهاى تولیدى مایکروسافت بیشتر در معرض خطر ویروسها و هکرها قرار دارند و بسیارى از کشورها معتقدند که ایالت متحده با منافذ وکانالهاى مخفى طراحى شده در این سیستم عامل، اهداف جاسوسى خود را برآورده مى‌کند. مشکلات امنیتى ویندوز وقتى به نقطه اوج رسید که در سال 1999 یک متخصص رمزنگارى کانادایى در آمریکا ، یک ویژگى NSAkey مرتبط با سازمان امنیت ملى (آمریکا) National Security Agency Key) را در ویندوز پیدا کرد و اعلام کرد که ایالات متحده مى‌تواند با جمع‌آورى سیگنال‌هاى الکترونیکى از سر تا سر جهان و پردازش دقیق آنها جاسوسى کند. هر چند مایکروسافت این ویژگى را بى‌ضرر اعلام کرد اما تضمینى براى این امر وجود ندارد]5[.

اهمیت مطالب فوق وقتى روشن مى شود که توجه کنیم:بدون امنیت اطلاعات، امنیت سیاسى اقتصادى و نظامى نیز میسر نخواهد بود.

 

3- راه‌حلهاى موجود در مواجهه با چالشهاى اقتصادى و امنیتى سیستم عامل

با توجه به چالشها و تهدیدهاى ناشى از فقدان سیستم عامل مطلوب در کشور، تصمیم درباره سیستم عامل پایه، یکى از راهبردى‌ترین تصمیمات در برپایى بناى با شکوه فناورى اطلاعات مى‌باشد. در برابر این تصمیم راهبردى سه گزینه اصلى ذیل وجود دارد :

استفاده از سیستم عامل متن باز لینوکس (Open Source)

استفاده از سیستم عامل ویندوز

طراحى و پیاده‌سازى یک سیستم عامل جدید با مدیریت متخصصان ایرانى

یکى از مدلهاى تصمیم‌گیرى براى انتخاب بهترین و مناسب‌ترین گزینه از راه‌حلهاى فوق، تعیین معیارها و ویژگیهاى سیستم عامل ایده‌آل براى جمهورى اسلامى ایران و سپس مقایسه هر یک از راه‌حلها با سیستم عامل ایده‌آل و انتخاب منطبق‌ترین گزینه بر آن است.

4- ویژگیهاى سیستم عامل ایده‌آل ملى

براساس مدل گفته‌شده و با استفاده از نظرات کارشناسان خبره در حوزه سیستم عامل و فناورى اطلاعات، ویژگیهاى ذیل تعیین شده است:

سیستم عامل ایده‌آل ملى، باید زبان و خط فارسى را به خوبى پشتیبانى نموده و از استانداردهاى بین‌المللى (مانند UniCode) بهره‌بردارى نماید.

سیستم عامل ایده‌آل ملى، در ارتباط با کاربران ایرانى از زبان فارسى استفاده نموده و بر اساس نیازها و شرایط استفاده‌کنندگان فارسى زبان، بومى شده باشد. این امر، رشد چشمگیرى در استفاده از فناورى اطلاعات در جامعه به همراه خواهد داشت.

سیستم عامل ایده‌آل ملى، باید قابلیت ایجاد امنیت اطلاعات و ارتباطات بنا بر نیاز سازمانها را داشته باشد، به گونه‌اى که امکان جاسوسى الکترونیکى، سرقت یا خرابى تدریجى اطلاعات، شنود هوشمندانه و خرابى برنامه‌ریزى شده در زمانهاى ویژه و موارد مشابه را به حداقل برساند.

در سیستم عامل ایده‌آل ملى، نکاتى مانند کاربر پسند بودن، شباهت محیطى با سیستم عاملهاى رایج، عملکرد مناسب، سازگارى با نرم‌افزارهاى موجود و پشتیبانى از اسناد الکتریکى رایج لحاظ شده باشد.

سیستم عامل ایده‌آل ملى، باید براى استفاده کننده ایرانى، پشتیبانى و خدمات پس از عرضه کافى داشته و نهادهاى پشتیبانى‌کننده آن مسؤولیت بر طرف کردن هر گونه اشکال در سیستم عامل را بپذیرند.

سیستم عامل ایده‌آل ملى، باید توانایى‌هاى ویژه‌اى در پیاده‌سازى زیرساخت شبکه‌هاى ارتباطى ـ که نقش جدى در توسعه فناورى اطلاعات و ارتباطات دارد ـ داشته باشد.

امکان توسعه، تغییر و هر نوع اصلاح در سیستم عامل ایده‌آل ملى، بنابر نیازها و سیاستهاى کشور و توسط کارشناسان داخلى وجود داشته باشد. این امر مستلزم این است که سیستم عامل از لحاظ حقوق معنوى و اقتصادى متعلق به کشور دیگرى نبوده و کد برنامه آن موجود باشد.

هزینه و زمان دستیبابى و بهره‌بردارى از آن معقول بوده و سازماندهى لازم براى توسعه آتى و همراهى آن با تحولات سریع سخت‌افزارى و نرم‌افزارى فناورى اطلاعات ایجاد شده باشد.]6[

 

5- انتخاب سیستم عامل مناسب براى کشور

در مقایسه هر یک از گزینه‌هاى مطرح‌شده با معیار و ویژگیهاى مطرح‌شده در بخش قبل، چنین مى‌توان جمع‌بندى کرد :

الف) گزینه "سیستم عامل ویندوز": با توجه به اینکه :

این سیستم عامل متعلق به شرکت مایکروسافت بوده و کد برنامه آن در اختیار نمى‌باشد لذا امکان تغییر آن بنا بر نیازها و سیاستهاى کشور وجود ندارد.

به لحاظ تأمین امنیت اطلاعات و ارتباطات ـ به دلیل در اختیار نبودن کد برنامه آن و امکان گذاشتن کانال مخفى براى سرقت یا خرابى اطلاعات توسط شرکت سازنده و آسیب‌پذیرتر بودن آن در مقابل ویروس ـ به هیچ عنوان قابل اتکا نمى‌باشد.

به دلیل آمریکایى بودن شرکت مرکزى مایکروسافت، نمى‌توان از آن انتظار پشتیبانى رسمى و قابل اتکایى در ایران داشت.

اگر ایران مجبور شود بنابر تعهدات بین‌المللى بهاى آن را بپردازد، میزان هزینه پرداخت شده براى ویندوز و برنامه‌هاى کاربردى تحت آن و هزینه‌هاى ارتقا بسیار هنگفت است.

بنابراین سیستم عامل ویندوز علیرغم استفاده فعلى در کشور، گزینه مناسبى نیست و با سیستم عامل ایده‌آل تطبیق چندانى ندارد.

ب) گزینة "طراحى و پیاده‌سازى یک سیستم عامل جدید با مدیریت متخصصان ایرانى" : این گزینه با توجه به اینکه :

به زمان و هزینه قابل توجه و هنگفتى که دارد.

مدیریت تخصصى، پیچیده و مستمرى بر کارشناسان تا رسیدن به سر منزل مقصود را مى‌طلبد.

به دلیل نیاز به سازگارى مستمر با نرم‌افزارها و سخت‌افزارهاى موجود و نسلهاى بعدى آنها - با توجه به پیشرفتها و تحولات سریع سخت‌افزارى و نرم‌افزارى به وجودآمده - همراهى سیستم عامل جدید با شرایط روز و توسعه کارآمدى آن بسیار مشکل و شاید محال باشد.

انتخاب معقولى به شمار نمى‌آید. بطور خلاصه انتخاب این گزینه، هزینه، زمان هنگفت و مدیریت تخصصى، پیچیده و مستمرى را مى‌طلبد و در نهایت این پروژه را سرعت تحولات سخت‌افزارى، نرم‌افزارى و نیازهاى روزافزون کاربران تهدید مى‌نماید.

ج) گزینه استفاده از سیستم عامل متن باز لینوکس : سیستم عامل لینوکس سه ویژگى اساسى دارد :

اولین ویژگى آن این است که کد برنامه آن در اختیار همه بوده، و از قوانین ذیل (مجوز GPL) تبعیت مى‌کند:

اجراى برنامه با هر موضوع، تحت این سیستم عامل آزاد است.

تغییر برنامه براى تطبیق با نیازها به شرط ذکر مأخذ آزاد است.

توزیع نسخه تغییر یافته آن براى بهره‌بردارى دیگران از تغییرات انجام‌شده آزاد است.

در اختیار بودن، کد لینوکس امکان فارسى‌سازى و بومى‌سازى سیستم عامل از سطح هسته اصلى تا لایه‌هاى کاربردى را امکان‌پذیر ساخته و امنیت مورد نیاز سازمانها را با استفاده از نرم‌افزارهاى امنیتى داخلى امکان‌پذیر مى‌سازد (براى ایجاد امنیت نمى‌توان به نرم‌افزارهاى خارجى ـ که امکان تعبیه راههاى نفوذ از پیش تعیین‌شده در آن مى‌باشد ـ اعتماد کرد)

دومین ویژگى آن، رایگان بودن آن است که باعث شده حمایت جهانى برنامه‌نویسان، دانشگاهها، مراکز علمى و تحقیقاتى و حتى شرکتهاى تجارى را در اختیار داشته باشد، کشورهاى استفاده‌کننده نیز از این ویژگى براى توسعه ارزان فناورى اطلاعات در بین آحاد جامعه بهره برده‌اند.

سومین ویژگى آن، همراهى با تحولات سخت‌افزارى و نرم‌افزارى فناورى اطلاعات است، دلیل این امر این است که تاکنون برنامه‌نویسان و سازمانهاى متعدد در بسیارى از کشورها روى این سیستم عامل کار کرده و در توسعه مستمر آن سهیم بوده اند. رویکرد متن باز لینوکس، مدل سازمانى توسعه آن و وجود ابزارهاى برنامه‌نویسى قوى و رایگان، همراهى آن با تحولات بین‌المللى را تضمین مى‌نماید.

این ویژگیها باعث شده که زمینه و امکان تامین اکثر معیارها و ویژگیهاى مورد نظر براى سیستم عامل ایده‌آل ملى توسط این سیستم عامل وجود داشته باشد.

 

6- رویکرد و تجربه سایر کشورها

نکته جالب توجه این است که جایگزینى لینوکس در سازمانهاى دولتى، نه تنها در کشور ما به عنوان یک راه‌حل مناسب مدنظر کارشناسان و مسؤولین قرار گرفته بلکه در کشورهایى مانند آلمان و انگلستان که رابطه سیاسى خوبى با آمریکا دارند و درآمد سرانه آنها چند برابر درآمد سرانه کشور ماست مورد توجه قرار گرفته است:

انگلیس: پارلمان این کشور براى توسعه نرم‌افزار و کاهش هزینه‌هاى رقابتى به ویژه در شرکتهاى نوپا، رویکرد متن باز را به دولت توصیه کرده است. کابینه انگلستان در دسامبر 2001 میلادى در متنى تحت عنوان "نرم‌افزارهاى متن باز و استفاده آنها در دولت بریتانیا" دلایل مشارکت انگلستان در رویکرد متن باز و استفاده از این محصولات در دولت را ذکر کرده است. در این متن که به مراکز دولتى اعم از وزارتخانه‌ها و آژانسهاى وابسته به آنها، دولتهاى محلى و بخشهاى دیگر ازجمله خدمات بهداشت ملى ارسال شده است. دلایل استفاده از نرم‌افزارهاى متن باز و سیستم عامل متن باز به عنوان یک نرم‌افزار مهم پایه‌اى به این صورت بیان شده است :

نیاز همیشگى به راه حلى با صرفه اقتصادى

اطمینان از سازگارى سیستمها

کاهش هزینه‌ها و ریسک در سیستمهاى دولتى

امنیت سیستمهاى دولتى

در این بررسى با استناد به یک گزارش خبرى به ناامنى نرم‌افزار Microsoft IIS به عنوان یک نرم‌افزار متن بسته اشاره شده و آمده است که برخى از نرم‌افزارهاى متن بسته، ناامن‌تر از سیستمهاى متن‌باز هم‌تراز خود مى‌باشند و حملات اینترنتى به آنها کمتر صورت گرفته است. این متن در 15 جولاى 2002 میلادى به عنوان دستورالعمل اجرایى به سازمانها ابلاغ گردید و هم‌اکنون در سازمانهایى مانند e-envoy وسازمان تجارت دولتى (OGC) در حال اجرا است.

آمریکا: در این کشور نیز همچون سایر کشورها، سیستمهاى متن باز در حال گسترش مى‌باشند. به عنوان نمونه شرکت IBM ، تعدادى کامپیوتر مبتنى برلینوکس را به آژانسهاى آمریکایى شامل نیروى هوایى، دفاع، کشاورزى، انرژى و سازمان هواپیمایى فروخته است. بورس اصلى آمریکا (wall street) لینوکس را به عنوان سیستم عامل خود برگزید، به این دلیل که ویندوز را ایمن نمى‌دانست.

وزارت دفاع آمریکا با کمک سازمان تحقیقاتى دولتى Mitre گزارشى از نرم‌افزارهاى مورد استفاده در وزارت دفاع تهیه کرد که شامل میزان استفاده، نوع استفاده و دلایل استفاده از این نرم‌افزارها بود. ]8[ . در این بررسى دو هفته‌اى (مارس 2002 میلادى) مشخص شد که 110 نرم‌افزار متن باز در وزارت دفاع استفاده مى‌شود که چهار دلیل عمده براى استفاده از آنها به شرح ذیل است:

پشتیبانى نرم‌افزاریهاى زیربنایى : اساسى‌ترین دلیل براى استفاده از نرم‌افزارهاى متن باز است. 65 نرم‌افزار زیربنایى در وزارت دفاع وجود دارد. نمونه‌هایى از آنها عبارتند از : سیستم عامل Open BSD، لینوکس و سرویس‌دهنده‌هاى Apache و SendMail

توسعه و تولید نرم‌افزار

امنیت : چهل ابزار امنیتى در وزارت دفاع استفاده مى‌شود که مى‌توان از Open BSD و لینوکس به عنوان Fire wall و بازرسى شبکه و نرم‌افزارهایى چون ACID, Snare, SARA که براى یافتن آسیب‌پذیریهاى امنیتى شبکه و مراقبت براى تشخیص حمله به شبکه، به کار مى‌روند نام برد.

تحقیقات : بیست ابزار نرم‌افزارى به عنوان ابزارهاى تحقیقاتى با کمک‌تحقیقاتى در وزارت دفاع در حال استفاده هستند. در این گزارش از سیستم عامل لینوکس به همراه نرم‌افزار خوشه‌بندى Beowolf و نرم‌افزار condor به عنوان ابزارى مناسب براى تبدیل کامپیوترهاى قدیمى و ارزان به ابرکامپیوترهاى بسیار کم‌هزینه نام برده شده است. ]9[

آفریقاى جنوبى : انجمن ملى مشاور در امور نوآورى با نام اقتصادى NACI در گزارشى به مقوله استفاده از نرم‌افزارها و تولید آنها و هزینه‌هاى ارزى که از این بابت از کشور خارج مى‌شود پرداخته است. در این گزارش تأکید شده که هزینه نرم‌افزار، بار سنگینى را بر کشورهاى در حال توسعه مانند آفریقاى جنوبى مى‌گذارد و باید سیاست این کشورها به گونه‌اى تغییر یابند که ورود نرم‌افزارها با کمترین هزینه صورت پذیرد. در ادامه، زیرپاگذاشتن قوانین حق تکثیر، انتخاب نامناسبى شمرده شده و به لزوم استفاده از نرم‌افزارهاى متن باز اشاره شده است . از این طریق مى‌توان تولیدات داخلى را جایگزین محصولات گران خارجى نمود. در این گزارش مزایاى اصلى سیستمهاى متن باز بدین صورت عنوان شده است :

کاهش هزینه‌ها و وابستگى کمتر به فناوریها و مهارتهاى وارداتى

امکان استفاده از نرم‌افزارها براى همه افراد و ارگانها

دسترسى همگانى به نرم‌افزار بدون نیاز به هزینه مالکیت

مانع کمتر براى ورود به بازار که باعث مشارکت شرکتهاى کوچکتر و درنتیجه افزایش مهارتهاى محلى مى‌گردد.

شرکت در شبکه جهانى تولید نرم‌افزار

یک نمونه عملى در آفریقاى جنوبى تبدیل محیط گرافیکى KDE در لینوکس به محیط KDE با زبان بومى است. این پیاده‌سازى در سه ماه انجام شد که نشان‌دهنده سادگى تبدیل و اختصاصى کردن اینگونه نرم‌افزارهاست.

سه کشور چین، ژاپن و کره جنوبى، پروژه مشترکى براى توسعه گونه اى از سیستم عامل متن باز لینوکس تعریف کرده اند که سیستم عامل اصلى در این سه کشور خواهد شد. این کشورها استفاده از این سیستم عامل در مدارس را شروع کرده و در حال تربیت نسلى آشنا به لینوکس مى باشند.

 

7- وضعیت و فعالیتهاى انجام شده در کشور

در کشور ما از دى ماه سال 1381 شوراى عالى انفورماتیک قراردادى را با مرکز فناورى اطلاعات و ارتباطات پیشرفته شریف براى فارسى سازى لینوکس منعقد کرده است که با مدیریت این مرکز تاکنون عقد قرارداد پروژه‌هاى ذیل انجام شده است :

مرحله اول :

الگوریتم دوجهته اتصال و یونى کد با هدف فراهم کردن کتابخانه‌اى از توابع به منظور تسهیل پیاده‌سازى الگوریتم دوجهته و اتصال یونى کد.

مرتب‌سازى، جستجو و شرایط محلى فارسى با هدف مشخص کردن نیازمندیهاى دقیق مرتب‌سازى فارسى به علت عدم وجود استاندارد ملى، بر اساس لغت‌نامه‌ها و مراجع دیگر.

تقویم فارسى با هدف استخراج الگوریتم تقویم تاریخ جلالى و تحویل تاریخها براى کاربرد در لینوکس

فونت مرجع فارسى و فونت open type

صفحه کلید فارسى با هدف رفع اشکالات صفحه کلید فارسى در سیستم عامل لینوکس

لوح فشرده نمایش لینوکس فارسى با قابلیت راه‌اندازى از لوح فشرده بدون آسیب‌رسانى با سیستم عامل موجود کاربر با هدف فرهنگ‌سازی.

مرحله دوم :

پشتیبانى یونى کد فارسى در glibc (کتابخانه اصلى مربوط به زبان c در لینوکس)

پشتیبانى یونى کد فارسى در Mozilla (مرروگر، مخدوم پست الکترونیک، دفترچه آدرس)

پشتیبانى یونى کد فارسى در Mysql (بانک اطلاعاتى)

پشتیبانى یونى کد فارسى در Postgerlsql (بانک اطلاعاتى)

پشتیبانى زبان فارسى در IMP (خادم پست الکترونیک مبتنى بر وب)

پشتیبانى زبان فارسى در aspell (غلط‌یاب واژگان فارسى)

تحلیل و تعریف ملزومات واسط کاربرى گرافیکى (GUI) فارسى

تهیه واژه نامه مرجع براى ترجمه محیط لینوکس

یکى از مراکز فعال دیگر در این عرصه، مرکز امنیت شبکه شریف است که با همکارى گروه امنیت شبکه مرکز تحقیقات مخابرات ایران، اولین همایش سیستم عامل و امنیت را برگزار نمودند. در این طرح مخصوصاً در قسمت رویکرد و تجربه سایرکشورها از دستاورد تحقیقات این مرکز استفاده شده است.

 

8- راهبردها و راهکارهاى دولت در ایران

در بررسى چالشها و تهدیدهاى ناشى از فقدان یک سیستم عامل مناسب در کشور گزینه‌ها و راه‌حلهاى موجود و تجربه سایر کشورها در مواجه با این چالشها، مشخص گردید که رویکرد سیستم عامل متن باز (لینوکس) که کد برنامه‌هاى آن به رایگان قابل دسترسى است، روشى است که با توجه به گرانى نرم‌افزارهاى تجارى و کاهش ضریب امنیتى آنها، با کمترین زمان و هزینه، امکان بومى‌سازى و فارسى‌سازى استاندارد سیستم عامل و حفظ استقلال و امنیت رایانه‌اى کشور را فراهم مى‌سازد.

عزم دولت بر این است که لینوکس و نرم‌افزارهاى متن باز را جایگزین ویندوز و نرم‌افزارهاى تحت آن نماید. مراحل جایگزینى به شرح ذیل پیشنهاد مى‌شود :

الف ـ جایگزینى نرم‌افزار مدیریت و راهبرى شبکه لینوکس در سرورها: برترى ویژگیهاو توانمندیهاى سیستم عامل لینوکس و یونیکس در حوزه سرورها کاملا مشخص است به گونه اى که سازمانها و شرکتهایى که نیاز به نگهدارى و تبادل اطلاعات انبوه داده ها یا سرعت و کارایى قابل توجهى دارند، این خانواده از سیستم عامل را براى سرورها انتخاب مى کنند. به عنوان نمونه مى توان به استفاده از لینوکس به عنوان سیستم عامل سرور پایگاه جستجوى google در اینترنت و سیستم عامل اصلى بانک اطلاعاتى Oracle اشاره کرد.

آمارها و اطلاعات موجود نیز نشان مى دهد که سیستم عامل سرور لینوکس و یونیکس با در اختیار داشتن 47% از سهم سرورها در سال 2002 میلادى رتبه اول را به خود اختصاص داده و پیش بینى ها نشان مى دهد که این رتبه با سهم 51 % در سال 2007 میلادى حفظ خواهد شد. این در حالیست که سهم بازار سیستم عامل سرور ویندوز از 28% در سال 2002 میلادى به 34% در سال 2007 میلادى خواهد رسید. به عبارت دیگر روندها نشان مى دهد که سیستم عامل اصلى و پیشرو در حوزه سرورها، خانواده لینوکس خواهد بود.

تغییر سیستم عامل سرورها از ویندوز و ناول به لینوکس در سازمانهاى دولتى در سه مرحله مى‌تواند انجام شود:

مرحله اول: آموزش کلیه کارشناسان شبکه سازمانهاى دولتى

مرحله دوم: مهاجرت سریع از ویندوز به لینوکس (در نرم‌افزارهایى که در مدت محدود مى‌توانند تبدیل شوند).

مرحله سوم: مهاجرت برنامه‌ریزى شده از ویندوز به لینوکس (در نرم‌افزارهایى که نیاز به بازنویس مجدد برنامه دارند).

ب ـ جایگزینى سیستم عامل لینوکس در کامپیوترکاربران : براى اجراى این مرحله مناسب است که فرایند جایگزینى سیستم عامل لینوکس در سرورها انجام شده و از طرف دیگر توزیع کارآمد، پایدار و فارسى‌سازى شده مناسبى در اختیار باشد.

براى ترویج و فرهنگ‌سازى مراحل فوق انجام اقدامات ذیل از طرف دولت پیشنهاد مى‌شود :

1-سمینارهاى ترویجى و برگزارى مسابقات دانش‌آموزى و دانشجویى در حوزه لینوکس

2-آموزش کارشناسان فناورى اطلاعات دولت براى مدیریت و راهبرى لینوکس و برخوردارى این کارشناسان از مزایاى آموزشى مصوب

3-آموزش کاربرى لینوکس بر اساس استاندارد ICDL براى کارکنان دولت و دانش‌آموزان مدارس

4-تهیه ابزارها و نرم‌افزارهاى تبدیل( براى مهاجرت سریعتر و راحت‌تر به لینوکس) و در دسترس بودن آخرین و بهترین نسخه سیستم عامل لینوکس فارسى

5-صدور بخشنامه براى نصب لینوکس در سرورهاى جدید، مبتنى بر لینوکس بودن قراردادهاى جدید نرم‌افزارى و مشخص کردن مهلت براى تبدیل نرم‌افزارهاى موجود به نرم‌افزارهاى مبتنى بر لینوکس.

6-حمایت از ایجاد و رشد مراکز توسعه نرم‌افزارى لینوکس در دانشگاههاى فنى و مهندسى

7-حمایت از نهادهاى پشتیبان لینوکس در کشور

8-عقد قرارداد تولید نرم‌افزارهاى اصلى مورد نیاز مبتنى بر لینوکس توسط سازمان مدیریت شامل نرم‌افزارهاى مالى و حسابدارى، دبیرخانه، انبار، اموال و منابع انسانى (گزینش، آموزش، ارزیابى، کارگزینى، رفاه بیمه و امور درمانى، بازنشستگى)

9-توسعه سیستم عاملهاى خاص منظوره مبتنى بر هسته لینوکس فارسى (ازجمله: سیستم عاملهاى موجود در بانکدارى، فروشگاهها، موبایل و موارد مشابه).

8- جمع‌بندى و نتیجه‌گیرى

تردیدى نیست که سیستم عامل لینوکس که با توجه به نیازهاى امنیتى و شرایط کشور تهیه و بومى شده باشد، راه‌حل مواجهه با چالشهاى اقتصادى و امنیتى مربوط به فقدان یک سیستم عامل مناسب در کشور است. حداکثر سه سال فرصت وجود دارد که جایگزینى این سیستم عامل در سطح دولت بطور کامل انجام شود. هدف‌گیرى اصلى تبدیل سرورها به لینوکس است که امنیت و پایدارى قابل اتکایى را ایجاد خواهد کردو هدفگیرى بعدى تبدیل کامپیوتر کاربران است. براى اینکه این تغییر به صورتى منطقى و طبیعى اتفاق بیفتد، لازم است ابتدا اطلاع‌رسانى، فرهنگ‌سازى و آموزش لازم صورت پذیرفته و سپس با قوانین و مقررات و ایجاد نهادهاى لازم و پشتیبان، قطعیت یابد.

9- منابع و مآخذ :

1- سیدعلى اکرمى‌فر "راهبردهاى توسعه سیستم عامل بومى در کشور" مجموعه مقالات همایش سیستم عامل و امنیت، دى‌ماه 1382

2- "سند راهبردى توسعه فناورى اطلاعات و ارتباطات کشور" ، وزارت پست، تلگراف و تلفن، مرکز تحقیقات مخابرات، بهمن 1381

3- www.amazon.com

4- رسول جلیلى، على هادوى، روح‌اله آل‌شیخ، "مرورى بر رویکرد کشورهاى دنیا به پدیده‌ متن باز" مجموعه مقالات همایش سیستم عامل و امنیت ، دى ماه 1382

5- http:/Amsterdam.nettime.org/lists-Archives/nettime-1-0007/msg00024.html

6- "سیستم عامل ایده‌آل ملى" سرمقاله ماهنامه افق لینوکس، مرکز ارتباطات و فناورى اطلاعات پیشرفته شریف، تیر 1383

7- "open source software use within UK government", July 2002/office of the e-envoy, www.e-envoy.gov.uk

8- Defence Information systems Agency, "open source within DoD Request for comment" Aug 2002, www. disa.mil/pao/opensource.html

9- "use of Free/open source software in the us. Department of Defence, “version 1.2.02/Nov.2002, the MITRE Corporation.

دومین سالگرد تولد وبلاگ کاوشگر لینوکس

پس از سالها مطالعه و تحقیق و وبلاگ نویسی باید اذعان نمایم که هر کسی باید ازکشت وگذار در وب هدف روشن و خاصی را دنبال کند ، وچقدر زیبا و ارزنده خواهد بود که هدف ما یادگیری و یاد دادن آموخته ها به دیگران باشد.

امروز که دومین سالگرد تولد وبلاگ کاوشگر لینوکس را پشت سر میگزارم با نگاهی به آنچه در این مدت 2 سال انجام داده ام و آنچه که به دلیل کمبود وقت موفق به انجام آن نشدم کارنامه نسبتا روشنی را به نام وبلاگ آموزشی کاوشگر لینوکس پیش روی خود و دیگرهموطنان فارسی زبان خودم مشاهده میکنم .

امیدوارم تلاشهاو فعالیت های گذشته و آینده من در این زمینه برای همه مشتاقان یادگیری سیستم های عامل خانواده گنو/لینوکس مفید و قابل استفاده بوده باشد .

بدینوسیله از همه دوستانی که در این مدت با تشویقات و توجهات وراهنمائیهای خود باعث مصمم تر شدن من در ادامه این راه شدند صمیمانه تشکر مینمایم .