راهنمای محیط گرافیکی گنوم (1)- Gnome Desktop

محیط های گرافیکی در حقیقت نرم افزاری هستند که بالای زیر ساختار های فراهم شده توسط سیستم X Window اجرا میشوند. GNOME (تلفظ کنید گنوم) یکی از این محیطهای گرافیکی لینوکس است که دارای پایداری خوب و امکانات متعدد و قدرتمندی می‌باشد. میز کار GNOME از بخشهای آیکونهای میز کار، سطح میز کار و پنل تشکیل شده است. پنل مهمترین قسمتی است که در کار کردن با میز کار به آن نیازمند هستید. پنل نواری است که در پایین ترین قسمت پنجره میزکار قرار گرفته است. پنل شامل آیکون‌های اجرا کننده برنامه‌ها (launchers)، و برنامه های کوچکی است که اپلت (Applet) نام دارند. با استفاده از اپلت‌ها می‌توانید کارهایی مانند حرکت بین محیطهای کاری، تنظیم صوت و نمایش وضعیت سیستم خود را انجام دهید. اپلت‌های بسیاری در نسخه های مختلف لینوکس در حین استفاده از محیط گنوم وجود دارند که بصورت پیش‌گزیده روی پنل قرار ندارند و شما می‌توانید آنها را بنا به نیاز خود اضافه نمایید.

آیکونهای روی میز کار می‌توانند میانبرهایی به پوشه‌ها، برنامه‌های کاربردی و یا درایوهای فلاپی و CD-ROM باشند، که هنگام متصل بودن نمایش داده می‌شوند. برای اجرا کردن میانبرهای روی میز کار، باید روی آنها دوبار کلیک کنید.

برای دسترسی به منوهای میزکار باید روی آیکون کلاه قرمز در یا آیکون شبیه رد پا در مندریک لینوکس کلیک کنید. این منوها همچنین با کلیک کردن روی آیکون Start Here که روی میز کار قرار دارد، قابل دسترسی خواهند بود.

میز کار مانند میزکار در سایر سیستم عامل ها است. به آسانی می‌توانید با استفاده از کشیدن و انداختن (Drag and Drop) فایلها را جابجا نموده، آیکونهای جدیدی برای دستیابی به برنامه های مختلف، پوشه ها و مستندات خود ایجاد کنید.

استفاده از پنل

پنل میزکار نواری است که در پایین ترین قسمت میزکار قرار گرفته است و آیکون‌ها و برنامه‌هایی را در خود نگه میدارد که استفاده از سیستم را برای شما آسانتر می‌سازد. پنل همچنین منوی اصلی را دربر دارد. این منو حاوی میانبرهایی به برنامه های کاربردی سیستم است. اپلت‌هایی که در پنل سیستم گنجانده شده‌اند، برای اجرای وظایفی خاص و یا مانیتور کردن سیستم و سرویس‌های شما به کار می‌روند. قسمت منطقه اخطار که در کنار ساعت قرار دارد، آیکونهای اعلام وضعیت مانند وضعیت شبکه ، چاپگر، احراز هویت و ... را نمایش می‌دهد.

استفاده از منوی اصلی

برای باز شدن منوی اصلی کافی است روی آیکون کلاه یا جای پا کلیک کنید. با کلیک کردن روی منوی اصلی با سطح گسترده‌ای از منوها روبرو خواهید شد که برای دستیابی به برنامه های مختلفی که در سیستم شما نصب شده اند، بکار می‌روند. علاوه بر اجرای برنامه ها، با استفاده از منوی اصلی می‌توانید از سیستم خارج شده، فایلهای خاصی را جستجو نموده ، برنامه‌ها را از خط فرمان اجرا کرده و یا صفحه میزکار خود را قفل نمایید. قفل کردن صفحه هنگامی مفید است که مثلا در محیط کار خود نیاز دارید تا چند دقیقه‌ای از کامپیوتر خود دور شوید و مایل نیستید در این فرصت کسی به اطلاعات موجود در کامپیوترتان دسترسی پیدا کند. برای خارج شدن از حالت قفل، نیاز به تایپ کلمه عبور میباشد.

برای خاموش کردن سیستم کافی است در منوی اصلی روی گزینه logout کلیک کرده و سپس در پنجره ای که باز می‌شود، گزینه Shut Down را انتخاب نمایید. کامپیوترتان پس از خاموش کردن و بستن تمام سرویسها خاموش خواهد شد. در صورتی که این گونه نشد، پیغام Power Down روی صفحه نمایش داده خواهد شد که بمعنی این است که می‌توانید کامپیوتر خود را خاموش کنید.

هرگز سیستم خود را بدون اینکه آنرا Shut Down کنید، خاموش نکنید. این کار ممکن است سبب آسیب دیدن سیستم فایل لینوکس و از بین رفتن اطلاعات شما شود.

استفاده از اپلت ها

اپلتها برنامه های کوچکی هستند که روی پنل اجرا میشوند. اپلتهای مختلفی برای انجام کارهای مختلف طراحی شده اند و همراه لینوکس ارائه می‌شوند. بسیاری از اپلتها به صورت پیش‌گزیده روی پنل قرار ندارند. اپلتهای پیش‌گزیده شامل اپلتهای زیر هستند:

- اپلت سوئیچ کننده میزکار (Workspace Switcher) : در محیط گرافیکی GNOME میتوانید در آن واحد دارای چندین میزکار باشید. این امر از شلوغ شدن بیش از حد یک میزکار جلوگیری بعمل میاورد. به طور پیش گزیده تعداد ۴ میزکار فعال هستند. اپلت سوئیچ کننده میزکار برای جابجایی بین این میزکارها ایجاد شده و بکار می‌رود. این اپلت از ۴ مربع کوچک تشکیل شده است که با کلیک روی هر یک از مربع‌ها می‌توانید در محیط کار جابجا شوید. همچنین با استفاده از کلیدهای Ctrl+Atl بعلاوه یکی از کلیدهای مکان نما (بالا، پایین، چپ و راست) می‌توانید بین میزکارها جابجا شوید.

اپلت نوار وظیفه (Taskbar) : در کنار اپلت سوئیچ کننده میزکار، اپلت نوار وظیفه قرار دارد. این اپلت برنامه‌هایی را که روی میزکار در حال اجرا هستند را نشان می‌دهد. این اپلت برای سوئیچ کردن بین برنامه ها و یا بستن یا Minimize کردن برنامه ها و... استفاده می‌شود. کافی است روی دگمه‌هایی که نماینده هر برنامه هستند، کلیک کنید.

استفاده از منطقه اخطار

این قسمت برای اعلام وضعیت‌های خاصی به کاربر بکار می‌رود. آیکون‌هایی که معمولا در این بخش نمایش داده می‌شوند، آیکون وضعیت شبکه ، آیکون احراز هویت و آیکون چاپگر هستند.

آیکون وضعیت شبکه وضعیت به روز بودن سیستم شما را نشان می‌دهد. در صورتی که روی آن کلیک کنید، برنامه به روز کننده UPDATE  اجرا شده و در صورتی که به اینترنت متصل باشید و نرم‌افزاهای جدیدی برای بروزکردن سیستمتان ارائه شده باشد، آنها را دریافت کرده و روی سیستمتان نصب می‌کند. البته برای این کار هنگام نصب باید سیستم خود را ثبت کرده باشید.

آیکون احراز هویت که به شکل دو کلید کوچک است، هنگامی نمایش داده می‌شود که شما مجوزهای سطح ریشه را برای سیستم خود دریافت کرده باشید. این مسئله معمولا هنگامی اتفاق می‌افتد که یکی از ابزارهای گرافیکی پیکربندی سیستم را بکار برده باشید. این آیکون دارای یک زمان timeout میباشد و پس از اتمام آن دیگر روی منطقه اخطار نمایش داده نمیشود. در زمانی که این آیکون در حال نمایش است، در صورتی که برنامه های دیگر پیکربندی سیستم را اجرا کنید از شما درخواست کلمه عبور نخواهد شد.

آیکون اخطار چاپگر جهت مدیریت فرایندهای چاپ به کار می‌رود. با کلیک روی این آیکون، مستنداتی که برای چاپ فرستاده شده اند نشان داده میشوند. برای انصراف از چاپ یک مستند، کافی است روی آن کلیک راست کرده و گزینه Cancel را انتخاب نمایید.

در صورتی که هیچ یک از آیکونهای بالا در سیتم شما نمایش داده نمی‌شوند، کافی است روی پنل کلیک راست کرده و قسمت Add to Panel سپس قسمت Utility و در نهایت Notification Area را انتخاب نمایید.

اضافه کردن آیکونها و اپلتها به پنل

برای اینکه پنل را مطابق نیاز خود تنظیم کنید، می‌توانید آیکون‌ها و اپلتهای مختلفی را به آن اضافه نمایید. برای اضافه کردن یک اپلت به پنل، کافی است در یک منطقه خالی از پنل راست کلیک کرده و گزینه Add to Panel را انتخاب کرده و سپس از اپلت‌های موجود اپلت مورد نیاز را انتخاب نمایید. برای اضافه کردن یک آیکون اجرا کننده برنامه (launcher) به پنل کافی است در یک فضای خالی از پنل کلیک راست کرده و گزینه Add to Panel و سپس launcher را انتخاب کنید. با این کار پنجره کوچکی باز می‌شود که باید در آن مسیر برنامه را وارد نمایید. می‌توانید آیکونی هم برای آن انتخاب نمایید.

در صورتی که برنامه مورد نظر شما قبلا در منوهای اصلی موجود است، کافی است برای ایجاد launcher برای آن در یک فضای خالی از پنل کلیک راست کرده و سپس پس از انتخاب Add to Panel گزینه Launcher from menu را نتخاب کرده و از برنامه‌های موجود مورد دلخواه را انتخاب کنید. راه دیگری که برای این کار وجود دارد، کلیک روی منوی اصلی و گرفتن آیکون برنامه مورد نظر و انداختن آن روی قسمت آیکون‌های پنل است.

پیکربندی پنل

این امکان وجود دارد که پنل را بصورت دستی یا خودکار مخفی کنید و یا آنرا در هر قسمتی از میزکار که مایلید قرار دهید، اندازه، رنگ و نحوه رفتار آنرا تغییر دهید. برای دستیابی به تنظیمات پنل کافی است در یک فضای خالی از پنل کلیک راست نموده و گزینه Properties را انتخاب کنید. در پنجره کوچکی که باز می‌شود، به این تنظیمات دسترسی دارید.

استفاده از مدیر فایل ناتیلوس

فکر میکنم اسم ناتیلوس برای شما کمی آشنا باشد! البته که این ناتیلوس زیردریایی کاپیتان نمو در ۲۰۰۰۰ فرسنگ زیر دریا نیست! این ناتیلوس برنامه مدیر فایل پیش گزیده GNOME است.

ناتیلوس شمایی گرافیکی از فایلها و سیستم فایل کامپیوترتان به شما ارائه می‌کند. ناتیلوس طوری طراحی شده است که چیزی بیش از یک مدیر فایل گرافیکی باشد. با ناتیلوس میتوانید میزکار خود را تنظیم کنید، سیستم لینوکس خود را پیکریندی نمایید، کلکسیون تصاویر خود را مرور کنید، به منابع شبکه دسترسی پیدا کنید، و... و تمام اینها در یک رابط گنجانده شده اند.

ناتیلوس کارایی شما را در مدیریت فایلها، جستجو برای فایلهای خاص و بطور کلی آنچه از میزکار انتظار دارید، بالا می‌برد.

برای شروع به کار با ناتیلوس، کافی است روی آیکون خانه (Home) که روی میزکار قرار دارد، دو بار کلیک کنید و یا در منوی اصلی سیستم Home Folder را انتخاب نمایید.

با استفاده از ناتیلوس می‌توانید سرتاسر سیستم فایل سیستم خود را بررسی نمایید. برای بازگشت به دایرکتوری خانگی خود کافی است روی آیکون Home که در بالای پنجره آن قرار دارد، کلیک کنید. می‌توانید آدرس مورد نظر خود را در نوار location تایپ کرده و با فشار دادن کلید Enter به آنجا منتقل شوید. با استفاده از منوی File بخش New Window و یا فشار دادن کلیدهای Ctrl+N میتوانید یک پنجره جدید بازکنید. با استفاده از کشیدن وانداختن (Drag and Drop) می‌توانید فایلها را بین دو پنجره کپی کنید. درگ کردن یک فایل درون یک پوشه دیگر به طور پیش‌گزیده آنرا منتقل می‌کند. برای کپی کردن می‌توانید هنگام درگ کردن، کلید Ctrl را پایین نگه دارید.

بصورت پیش‌گزیده فایلهای تصاویر بصورت نمونه تصاویر کوچک و فایلهای متنی به صورت گوشه ای از متن فایل نمایش داده می‌شوند. می‌توانید این قابلیت را با کلیک روی منوی Edit و انتخاب بخش Preferences و سپس انتخاب لبه Preview و انتخاب گزینه های Never غیر فعال کنید. این کار سرعت ناتیلوس را بیشتر می‌کند.

برای دسترسی به سایر فرامین ناتیلوس کافی است در پنجره آن، روی یک فایل و یا در یک فضای خالی کلیک راست کنید.

برای مشاهده کلیدهای میانبر ناتیلوس، می‌توانید منوهای آنرا بررسی کنید. استفاده از کلیدهای میانبر به جای کلیکهای ماوس، سرعت کار شما را افزایش خواهد داد.

در صورتی که با یک دایرکتوری خاص سر و کار زیادی دارید و مجبورید در طول روز بارها به آن مراجعه کنید، می‌توانید با رفتن به آن دایرکتوری و فشار دادن کلیدهای Ctrl+D و یا کلیک روی منوی Bookmarks و انتخاب Add bookmark آنرا به آن منو اضافه کنید و پس از این برای رجوع به آن فقط یک کلیک کافی است.

فارسی نویسی در لینوکس ؟

این مقاله به بررسی چگونگی فارسی نویسی در لینوکس ردهت ۹ می‌پردازد البته بسیاری از توزیعهای جدید لینوکس هم با کمی تفاوت و با روشی تقریبا مشابه فارسی را پشتیبانی میکنند.

به چه چیزهایی نیاز داریم؟

تعدادی قلم یونیکد که میتوانید آنها را از ویندوز قرض بگیرید و یا از سایت linuxiran.org دانلود کنید.

چگونه شروع کنیم ؟

مراحل بعدی به صورت زیر است:

- یک پنجره ترمینال باز کرده، سپس با تایپ دستور su بصورت کاربر ریشه وارد سیستم شوید. سپس دستور زیر را تایپ کنید تا برنامه ویرایشگر vi اجرا شده و فایل پیکربندی Xfree86 را برایتان باز کند:

$ vi /etc/X11/XF86Config

- در برنامه vi در متن فایل بازشده، به دنبال Section InputDevice گشته و پس از پیدا کردن آن، در یک فضای خالی کلید insert را فشار داده و فرمانهای زیر را تایپ کنید:

Option "XkbOptions" "grp:ctrl_shift_toggle"

Option "XkbLayout" "us,ir"

کار کردن با vi مشابه ویرایشگرهای متنی دیگر است. خط نخست به Xfree86 می گوید که با فشرده شدن، Ctrl+Shift زبان صفحه کلید عوض شود و خط دوم، زبان دوم را که فارسی است به آن معرفی میکند.

پس از اتمام تایپ خطوط بالا، کلید Esc را فشار دهید، سپس کلید : را فشار داده و تایپ کنید wq و کلید Enter را فشار دهید. این کار تغییرات انجام شده را ذخیره کرده و به خط فرمان باز میگردد.

- در این مرحله باید دایرکتوری مربوط به فونتهای TrueType را به Xfree86 معرفی کنید. برای این کار، مجددا در خط فرمان دستور vi /etc/fonts/fonts.conf را تایپ کنید. این کار فایل پیکربندی قلمها را باز میکند. به دنبال خط زیر که در ابتدای صفحه است بگردید:

/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1

و مجددا با فشار دادن کلید insert خط زیر را زیر آن اضافه کنید:

/usr/X11R6/lib/X11/fonts/TTF

پس از اتمام کلید Esc و سپس : را فشار داده و تایپ کنید wq تا تغییرات ذخیره شده و از برنامه vi خارج شوید.

- خوب بخشهای مشکل کار را به اتمام رساندید. در مرحله بعدی باید فایل های قلمها را به مسیرهای مربوطه کپی کنید. برای این کار فرامین زیر را تایپ کنید:

$ cp *.ttf /usr/X11R6/lib/X11/fonts/TTF/

پس از اتمام کار، کلیدهای Alt+Ctrl+Backspace را فشار دهید تا Xserver مجددا راه اندازی شود و تغییراتی که ایجاد کردید در سیستم اعمال شود. مجددا در سیستم login کرده و این بار در منوی اصلی قسمت Preferences بخش Font را انتخاب کرده و برای قسمتهایی که در شکل زیر می‌بینید، یکی از قلمهایی را که نصب کرده‌اید مثلا فونت Tahoma را انتخاب کنید .

اکنون میتوانید در بخشهای مختلف و برنامه هایی که با استفاده از GTK 2.0 طراحی شده اند، فارسی تایپ کنید. میتوانید در مرورگر اینترنت خود و یا در مجموعه برنامه های اداری OpenOffice نسخه 1.1 به بعد نیز از زبان فارسی استفاده کنید.

روش کاربابرنامه دریافت فایل GNU Wget

این برنامه یک ابزار رایگان برای دریافت فایل از اینترنت در محیط متنی میباشد . این برنامه از پروتکل های HTTP، HTTPS و FTP پشتیبانی میکند و همچنین سازگار با سرویس دهنده های پراکسی است .

Wget این قابلیت را دارد که در پس زمینه، در حالی که کاربر در سیستم وارد نشده است، به فعالیت بپردازد. به این ترتیب میتوانید دریافت فایل را شروع کرده و از سیستم خارج شوید. Wget تا اتمام کار، به فعالیت خود ادامه خواهد داد. این قابلیت برای دانلود کردن فایلهای بزرگ که ساعتهای زیادی طول میکشند، مفید است.

Wget میتواند لینکهای موجود در سایتهای وب را دنبال کرده و نسخه های محلی سایتهای وب را ایجاد نماید و ساختار دایرکتوری آنها را در کامپیوترتان ایجاد نماید . به این عملیات اصطلاحا دانلود بازگشتی یا Recursive downloading اطلاق میشود. همچنین Wget میتواند لینکهای موجود در سایت وب را طوری تغییر دهد که سایت را بتوان بصورت Offline در کامپیوتر مشاهده نمود .

Wget برای عملکرد روی خطوط آهسته و ناپایدار اتصال به اینترنت طراحی شده است . در صورتی که اتصال شما دائما قطع میشود، ویا بدلیل بزرگ بودن فایل مجبور به قطع مداوم اتصال هستید، Wget میتواند پس از اتصال مجدد ادامه فایل را برای شما دریافت نماید. Wget برنامه بسیار قابل اطمینانی است. در بدترین شرایط، امکان ندارد که یک فایل را بصورت خراب دانلود کند، حتی اگر اتصال شما صدها بار قطع شده باشد.

برای یادگیری کامل این برنامه نیاز دارید تا مستندات آنرا به تایپ دستور man wget در کنسول متنی لینوکس مطالعه نمایید. این مستندات حدود ۲۰ صفحه بوده و کلیه گزینه های این برنامه را توضیح داده است. این راهنما نیز با استفاده از این مستندات نوشته شده است. در اینجا برای آشنایی شما با کاربرد این برنامه، برخی گزینه های مهم را به همراه مثال شرح داده شده:

- استفاده ساده : در حالت عادی برای دریافت یک فایل، باید پس از دستور wget، آدرس URL فایل مربوطه را وارد نمایید. برای این کار، با استفاده از مرورگر خود، URL کامل فایل مربوطه را کپی کرده و در پنجره ترمینال XTERM ، جلوی دستور Paste نمایید. در صورتی که قبلا در حال دریافت فایلی بوده اید و دریافت آن به دلایلی نیمه کاره مانده و مایل به دریافت ادامه فایل هستید، میتوانید از سوئیچ c برای این کار استفاده کنید. به دو مثال زیر توجه کنید :

wget http://www.redhat.com/download/kernel-2.4-20.K7.rpm $

  wget -c http://www.redhat.com/download/kernel-2.4-20.K7.rpm$

در مثال اول، wget شروع به دریافت فایلی را که در جلوی آن تعیین شده است، خواهد کرد. در مثال دوم، در صورتی که این فایل قبلا به صورت ناقص دریافت شده است، ادامه آنرا دریافت خواهد کرد. برنامه wget به صورت پیش گزیده و خودکار، در صورت قطع اتصال به هر دلیل، ۲۰ بار عملیات دریافت را تکرار خواهد کرد. در صورتی که احساس میکنید این تعداد ممکن است برای اتصال کند و ناپایدار شما کم باشد، با استفاده از سوئیچ t میتوانید تعداد آنرا تعیین کنید . به مثال زیر توجه کنید :

wget -t 45 http://www.redhat.com/download/kernel-2.4-20.K7.rpm $

در مثال بالا، برنامه wget، در صورت قطع اتصال، ۴۵ بار مجددا به سرویس دهنده متصل شده و دریافت را تمام خواهد کرد . در صورتی که چنین اتصالی دارید، توصیه میشود تا حتما سوئیچ c را هم بکار ببرید تا فایل از ادامه دریافت شود .

همانطور که گفته شد، یکی از قابلیت های برنامه wget، قابلیت اجرای آن در پس زمینه است. برای اجرای آن در پس زمینه، کافی است از دستور زیر استفاده کنید :

wget -t 45 -o log http://www.redhat.com/download/kernel-2.4-20.K7.rpm $

در مثال بالا، برنامه wget در حالت پس زمینه اجرا شده و عملیات آن در فایل ثبتی به نام log ثبت میشود.

- استفاده پیشرفته : در صورتی که یک فایل حاوی URL کامل فایلهایی که نیاز دارید دانلود شوند دارید، میتوانید با استفاده از گزینه i از آن استفاده کنید:

 wget -i | myFile$

در مثال بالا، برنامه wget، آدرسهای مورد نیاز خود را از فایل myFile خواهد خواند. قبلا گفتم که wget میتواند یک سایت وب کامل را برای شما دانلود کرده و در کامپیوترتان ذخیره کند. برای دریافت کامل یک سایت وب، باید دستور زیر را وارد نمایید :

Wget -o -r http://www.gnu.org/  gnulog $

در این مثال، برنامه wget، نسخه ای از سایت وب gnu.org را با عمق ۵ دایرکتوری و همان ساختار دایرکتوری استفاده شده در سایت، دریافت کرده و عملیات را در فایل gnulog ذخیره خواهد کرد. در صورتی که مایل هستید، لینکهای فایلهای HTML طوری تبدیل شود تا در کامپیوتر خودتان و در حالت Offline بتوانید آنها را مرور کنید، از گزینه زیر استفاده کنید :

  wget --convert-links -r http://www.gnu.org/ -o  gnulog$

در صورتی که بخواهید فقط محتویات یک دایرکتوری حاوی فایلهای خاص را دریافت کنید نیز، wget این امکان را به شما اعطا میکند . به مثال زیر توجه کنید :

/http://www.gnu.org/images  wget -r -l1 -A.png $

در این مثال، wget با عمق یک دایرکتوری، تمام فایلهای png موجود در دایرکتوری مربوطه را دریافت خواهد کرد. در صورتی که هنگام دانلود ساختار یک سایت، اتصال قطع شود، برای ادامه باید از گزینه nc استفاده کنید:

wget -nc -r http://www.gnu.org $

بصورت کلی، برنامه wget برنامه ای بسیار قدرتمند و انعطاف پذیر بوده و کلیه نیازهای دریافت فایل شما را پوشش خواهد داد.