تعیین سطوح دسترسی کاربران به فایل ها و دایرکتوریها در لینوکس

در جدیدترین و به ظاهر امن ترین فایل سیستم مایکروسافت یعنی NTFS 5.0 امکان تعیین سطوح مختلف دسترسی فقط برای به دایرکتوری ها ( و نه فایل‌ها!) برای کاربران مختلف به صورت زیر وجود دارد:

1-No Access

2-Read

3-Read & Execute

4-Write

5-Full Control

در حالت اول کاربر مورد نظر هیچگونه دسترسی به دایرکتوری مورد نظر ندارد. حالت دوم تنها می تواند فایل‌ها را ببیند ولی امکان اجرای فایل‌ها (ی اجرایی) را ندارد .در گزینه سوم این اختیار به کاربر داده شده است تا فایل‌ها را اجرا کند. در حالت چهارم یا Write کاربر قادر به انجام هر کاری جز تغییر سطوح دسترسی به دایرکتوری مورد نظر را دارد. به این حالت Modify هم گفته می‌شود و بالاخره در آخرین حالت کاربر می‌تواند هر آنچه را اراده می‌کند اعمال کند!!! این سطح دسترسی معمولا مخصوص Administrator است.
همانگونه که اشاره شد در این فایل سیستم امکان فیلتر کردن دسترسی کاربران به فایل‌ها وجود ندارد و تمام فایل‌های موجود در یک دایرکتوری به لحاظ سطح دسترسی تابع دایرکتوری خود هستند. اما در لینوکس استراتژی کاملا متفاوت است. دسترسی به هر فایل یا دایرکتوری توسط ۹بیت اطلاعات اضافه‌ای که به فایل یا دایرکتوری چسبانده می‌شود برای ۳ کلاس ۳ بیتی کاربر, گروه کاربر و سایر کاربران , تعیین می‌شود که به ترتیب با کدهای u(کاربر) , g(گروه) و o(سایرین) مشخص می‌شوند. 0 یا 1 بودن بیت اول تعیین کننده دسترسی خواندن (Read)برای صاحب فایل ( کاربر), بیت دوم امکان نوشتن (Write) و ایجاد تغییر در فایل یا دایرکتوری مورد نظر و بالاخره بیت سوم امکان اجرای(eXecute) فایل‌های اجرایی را مشخص می‌کند. سه بیت دوم این دسترسی‌ها را برای کلاس گروه کاربر و سه بیت آخر دسترسی‌ها را برای سایر کاربران مشخص می‌کند. در صورتی که یک مجوز به کاربری داده نشده باشد به جای مجوز مورد نظر(یکی از حروف R,W یاX ) هنگام نمایش مجوزها، علامت دش (-) دیده می‌شود. آنچه در زیر دیده می‌شود مجوز دسترسی کامل به یک فایل است. یعنی همه کاربران امکان خواندن، نوشتن و اجرای فایل را دارند :

rwxrwxrwx

یا در حالتی که صاحب فایل دسترسی کامل، گروهش امکان خواندن و اجرا و سایرین هیچگونه دسترسی به فایل مورد نظر نداشته باشند این مجوزها به صورت زیر خواهد بود:

rwxr-x---

نمونه‌ای از این مجوزها را می‌توانید با اجرای فرمان ls -l مشاهده نمایید. توجه کنید که علاوه بر ۹بیت ذکر شده، یک کاراکتر اضافه نیز در ابتدای این رشته وجود دارد که تعیین کننده نوع فایل است که برای فایل‌های عادی بصورت دش (-) و برای دایرکتوری ها بصورت d دیده می‌شود:

drwxr-xr-x

-rwxr-xr-x

مجوز پیش فرض برای فایل‌های جدید بصورت زیر است:

rw-r- - r--

و در صورتی که فایلی توسط یکی از کامپایلرهای موجود اجرایی شده باشد x (یا امکان اجرا کردن) به دسترسی‌ها اضافه می‌گردد. مجوز پیش فرض دسترسی به یک دایرکتوری جدید نیز مشابه همین حالت است:

rwxr-xr-x

در صورتی که بخواهید مجوزهای پیش فرض را برای نشست جاری خود تغییر دهید می‌توانید از دستور umask استفاده کنید.

برای تغییر مجوزهای یک فایل یا دایرکتوری کاربری که این اختیار را دارد (کاربر ریشه یا صاحب فایل یا دایرکتوری) می‌تواند با دستور chmod این کار رابوسیله یکی از دو روش زیر انجام دهد.

-در روش نخست پس از دستور chmod می‌توان با علامت های "+" یا "–" یک یا چند مجوز را به کلاس ها افزود و یا از آنها گرفت. در این حالت کلاس ها با کدهایی که در بالا ذکر شد تعیین می شوند.مثلا:

#chmod go-rx anything

این دستور تعیین می کند که مجوز خواندن و اجرای فایلی به نام anything از کلاس گروه کاربر(u) و سایرین(o) گرفته شود و برعکس آن به صورت زیر است:

#chmod go+rx anything

-در روش دوم مجموع سه سطح دسترسی(خواندن,نوشتن و اجرا) به صورت یک عدد بین صفر تا هفت برای 3 کلاس کاربر, گروهش و سایرین به صورت زیر تعیین می شود و پس از دستور chmod می آید. برای خواندن عدد چهار, برای نوشتن عدد دو و برای اجرا عدد یک منظور می شود. یعنی هفت(1+2+4) نشان دهنده دسترسی کامل است در نتیجه مثلا 777 نشان دهنده اعطای دسترسی کامل به همه کاربران است.مثلا:

#chmod 750 anything

این دستور نیز تعیین می کند که مجوزها بصورت زیر تغییر کنند:

rwxr-x---

به طور پیش فرض، هر کاربری که فایلی را ایجاد نماید، مالک آن فایل شناخته می‌شود. در صورتی که بخواهید مالکیت یک فایل را تغییر دهید، باید از دستور chown استفاده نمایید. هنگامی که مالکیت یک فایل یا دایرکتوری را به کاربری اعطا کنید، آن کاربر دارای تمام مجوزها برای انجام تغییرات و تغییر مجوزها روی آن فایل یا دایرکتوری است. به مثال‌های زیر توجه کنید:

#chown memphis anything
#chown -R memphis /home/memphis

در مثال نخست، مالکیت فایلی به نام anything به کاربر memphis اعطا می‌شود. در مثال دوم، مالکیت دایرکتوری home/memphis و تمام فایل‌ها و دایرکتوری‌های زیر آن به کاربر memphis اعطا می‌شود. توجه داشته باشید که در چنین مواردی از گزینه R در در دستور استفاده می‌شود.

انتشاررسمی نخستین لینوکس ایرانی

نخستین لینوکس ایرانی به طور رسمی فردا منتشر می‌شود. لینوکس شبدیکس یک دیسک زنده قابل بوت است که دارای قابلیت نصب روی دیسک سخت نیز می‌باشد. دیسک‌های شبدیکس را از فردا می‌توانید از دفتر شرکت چاپار شبدیز تهیه نمایید. (تلفن: [phone] الی ۲). باعث افتخار است که ما ایرانیان نیز بالاخره صاحب یک توزیع لینوکس شدیم. در صورتی که مایل هستید در این باره اطلاعات بیشتری بدست آورید، بد نیست بررسی را که چند هفته پیش سایت technotux   بر روی نسخه آزمایشی این توزیع انجام داده بود مطالعه نمایید. علاوه بر این می‌توانید به سایت http://www.shabdix.org نیز مراجعه کنید .

راهنمای محیط گرافیکی گنوم (2)- Gnome Desktop

تغییر تصویر پس زمینه میز کار

برای تغییر تصویر پس زمینه میزکار میتوانید از قسمت Preferences بخش Background را انتخاب کنید و یا به سادگی روی میزکار کلیک راست کرده و گزینه Change Desktop Background را انتخاب نمایید.

لینوکس به همراه تعدادی تصویر پس زمینه پیش گزیده که معمولا در مسیر usr/share/backgrounds قرار دارند، ارائه می‌شود. می‌توانید یکی از آنها را انتخاب کرده و یا از تصاویر خودتان استفاده نمایید. کافی است در پنجره ای که باز میشود، روی دگمه Select Picture کلیک کرده و تصویر مورد نظرتان را انتخاب نمایید. با استفاده از گزینه های Picture Options می‌توانید تصویر را به خوبی و مطابق میلتان تنظیم کنید.

این امکان وجود دارد که تصویر مورد علاقه خود را مستقیما از دایرکتوری آن به پنجره تنظیم پس زمینه Drag نمایید. گزینه Wallpaper تصویر را در حالت عادی نشان می‌دهد. با گزینه Centered در صورتی که تصویر کوچکتر از سایز صفحه نمایش باشد، در وسط قرار می‌گیرد. با گزینه‌های Scaled و Stretched در صورتی که تصاویر شما کوچکتر یا بزرگتر از صفحه نمایش باشند، طوری تنظیم می‌شوند که اندازه آنها با اندازه صفحه نمایش یکسان گردد.

در صورتی که مایلید از هیچ تصویری استفاده نکنید و تنها ترکیبی از رنگها داشته باشید، کافی است روی گزینه No Picture کلیک کرده و از رنگهایی پایین پنجره انتخاب نموده و یکی از حالتهای Background Style را انتخاب کنید.

تنظیم قلمهای بخشهای مختلف

می‌توانید قلمهای بخشهای مختلف و همچنین برنامه های کاربردی را مطابق میل خود تغییر دهید. برای این کار کافی است در منوی اصلی از قسمت Preferences بخش Fonts را انتخاب کنید.

تنظیمات صفحه کلید

برای انجام تنظیماتی مانند سرعت تایپ، بوق صفحه کلید و زمان چشمک زدن اعلان، می‌توانید از منوی اصلی قسمت Preferences و بخش Keyboard را انتخاب کنید.

تنظیمات ماوس

برای انجام تنظیماتی مانند سرعت حرکت ماوس، چپ دست یا راست دست بودن کاربر، سرعت کلیک‌ها و... از قسمت Preferences بخش Mouse را انتخاب کنید.

تغییر کلمه عبور

در صورتی که نیاز دانستید تا کلمه عبور خود را تغییر دهید، کافی است از قسمت Preferences بخش Password را انتخاب کنید.

برای تغییر کلمه عبور در حالت متنی می‌توانید از دستور passwd استفاده کنید.

تغییر محافظ صفحه نمایش

همراه با لینوکس تعداد بسیار زیادی از محافظهای صفحه نمایش ارائه شده است. برخی از آنها بسیار جالب و بی‌نظیر هستند. برای تغییر تنظیمات محافظ صفحه نمایش، از قسمت Preferences بخش Screensaver را انتخاب کنید.

تغییر جلوه های صوتی

در GNOME تعدادی جلوه صوتی برای برخی رخدادها مانند کلیک، بازکردن پنجره و ... وجود دارد. برای فعال یا غیر فعال کردن آنها می‌توانید به بخش Preferences قسمت Sound مراجعه کنید.

تغییر جلوه های نمایشی

یکی از ویژگی های جالب لینوکس ، توانایی کاربر برای استفاده از سطح گسترده ای از جلوه های نمایشی (Theme) به همراه سیستم خود است. با استفاده از جلوه های نمایشی می‌توانید ظاهر سیستم خود را بسیار تغییر دهید. لینوکس به همراه تعدادی جلوه پیش‌گزیده ارائه میشود. برای تغییر آنها می‌توانید از بخش Preferences قسمت Theme را انتخاب کنید.

برخی سایت‌ها در اینترنت وجود دارند که جلوه های نمایشی متنوعی را برای لینوکس و Gnome ارائه میکنند. از این سایتها میتوان سایت http://art.gnome.org و http://themedepot.org را نام برد.

ابزارهای پیکربندی سیستمی

این ابزارها در منوی System Tools قرار دارند. این ابزارها به شما کمک میکنند تا از سیستم خود بهتر استفاده کنید و برای موارد خاص آنرا پیکربندی نمایید.

در اینجا توضیحاتی مختصر برای آشنایی با برخی از این ابزارهای گرافیکی ارائه میگردد:

ابزار حذف و اضافه کردن نرم افزارها (Add/Remove Applications)

این ابزار بسته های نرم افزاری نصب شده و قابل نصب روی سیستم را بسادگی نشان داده و می‌توانید با استفاده از آن نرم‌افزارهای لازم را در سیستم نصب نموده و نرم‌افزارهای ناخواسته را حذف کنید. البته این ابزار فقط برای نرم‌افزارهایی که به همراه دیسک های نصب ارائه شده اند کاربرد دارد و برای نصب سایر نرم‌افزارها، مانند نرم افزارهایی که از اینترنت دریافت می‌کنید، باید روشهای دیگری به کار ببرید.

ابزار تنظیم تاریخ و ساعت

با استفاده از این ابزار می‌توانید تاریخ و ساعت سیستم را تنظیم نمایید. استفاده از این ابزار بسیار آسان است.

همانطور که ممکن است تابحال متوجه شده باشید، استفاده از اکثر ابزارهای پیکربندی سیستم نیاز به داشتن کلمه عبور ریشه دارد.

ابزار تنظیم صفحه نمایش (Display)

این ابزار برای تنظیم تعداد رنگ و درجه وضوح صفحه نمایش به کار می‌رود. کافی است مقادیر مورد نیاز خود را از باکسهای Resolution و Color Depth انتخاب نمایید. در صورتی که سیستم کارت گرافیکی شما را به درستی شناسایی نکرده است، با انتخاب لبه Advanced و کلیک روی کلید Configure می‌توانید آنرا به سیستم معرفی کنید.

ابزار تنظیم صفحه کلید (Keyboard)

با استفاده از این ابزار می‌توانید زبان پیش‌گزیده صفحه کلید خود را تعیین کنید.

ابزار تنظیم زبان (Language)

از این ابزار می‌توانید برای تعیین زبان پیش‌گزیده سیستم خود استفاده نمایید. این ابزار لیستی از زبان‌هایی را که هنگام نصب انتخاب کردید را نمایش می‌دهد. با انتخاب یک زبان، زبان بخشهای مختلف سیستم مانند منوها و.... تغییر می‌کنند.

ابزار تنظیم نوع ماوس (Mouse)

بوسیله این ابزار می‌توانید نوع ماوس نصب شده در سیستم را تنظیم نمایید.

ابزار تنظیمات شبکه (Network)

این ابزار یکی از ابزارهای مهم پیکربندی است. با استفاده از این ابزار می‌توانید کارتهای شبکه، اتصالات ppp، تنظیمات DNS و تنظیمات نام کامپیوتر خود را انجام دهید. پنجره این ابزار دارای چهار لبه است. در لبه Devices انواع اتصالات تعریف شده مانند اتصالات اترنت و ppp نشان داده می‌شود. در لبه Hardware می‌توانید سخت‌افزارهای شبکه نصب شده در سیستم را مشاهده و یا سخت‌افزار جدیدی را نصب کنید. . در لبه DNS اطلاعات مربوط به آدرسهای DNS موجود در شبکه قید میشود. برای بدست آوردن این اطلاعات باید با مدیر شبکه خود تماس بگیرید. در لبه Hosts اطلاعات مربوط به کامپیوتر خودتان و کامپیوترهای موجود در شبکه را که می‌خواهید کامپیوترتان آنها را بشناسد (در صورت عدم وجود سرویس دهنده DNS) وارد می‌کنید. مورد پیش‌گزیده ای که در اینجا وجود دارد، شماره آدرس ۱۲۷.۰.۰.۱ است که به نام پیش‌گزیده localhost.localdomain متصل شده است. برای تغییر نام کامپیوتر خود می‌توانید این رکورد را ویرایش نموده و بجای localhost.localdomain نام جدید را وارد نمایید. توجه داشته باشید که همین نام را باید در لبه DNS و باکس Hostname وارد نمایید. تصویر ۹ این ابزار را نشان میدهد. همانطور که گفته شد، برای اتصال به اینترنت با استفاده از مودم می‌توانید از این ابزار استفاده نمایید. برای این کار در منوی اصلی، بخش System Tools روی Internet Configuration Wizard کلیک کرده و Modem Connection را انتخاب کنید. ادامه کار بسیار آسان است. پس از ایجاد اتصال با کلیک روی آیکون Network Device Control در بخش System Tools و کلیک روی Activate می‌توانید به اینترنت متصل شوید.

ابزار مدیریت چاپگرها (Printing)

با استفاده از این ابزار می‌توانید چاپگرهای جدیدی به سیستم خود اضافه کرده و یا حذف نمایید. با کلیک روی دگمه New ویزاردی شروع به کار کرده و در آن باید اطلاعات مربوط به چاپگر خود مانند نام، محل اتصال (شبکه های مختلف، اتصال محلی و....)، نوع سازنده و مدل چاپگر را وارد نمایید. در پایان این چاپگر به سیستم شما اضافه می‌شود. برای آزمایش صحیح بودن آن بصورت خودکار پس از نصب یک صفحه آزمایشی برای چاپگر ارسال میشود.

ابزار تغییر کلمه عبور ریشه (Root Password)

با استفاده از این ابزار می‌توانید کلمه عبور ریشه را در صورت نیاز تغییر دهید. همانطور که قبلا نیز اشاره کرده ام، برای تغییر کلمه عبور هر کاربر می‌توانید از دستور passwd استفاده کنید.

ابزار تعیین سطح امنیت سیستم (Security Level)

این ابزار تنظیمات مربوط به دیوار آتش سیستم را انجام می‌دهد. در صورتی که کامپیوتر شما در نقش یک سرویس دهنده عمل نمی کند، می‌توانید این سطح را روی High تنظیم کنید. در صورتی که بنحوی ارائه کننده سرویس خاصی روی شبکه هستید، گزینه Medium و یا Customize را انتخاب نمایید. با انتخاب گزینه Customize سیستم به شما این امکان را می‌دهد تا تعیین کنید بسته‌های ارسالی برای کدامیک از سرویس‌ها از دیوار آتش عبور نمایند و بسته‌های کدامیک از سرویس‌ها فیلتر شوند.

به هیچ عنوان انتخاب گزینه No Firewall توصیه نمی‌شود. انتخاب این گزینه، امنیت سیستم شما را شدیدا به مخاطره خواهد انداخت. مخصوصا اگر از شبکه‌های عمومی و اینترنت استفاده کنید.

ابزار شناسایی کارت صوتی (Soundcard Detection)

از این ابزار می‌توانید برای پیدا کردن و نصب کارت صوتی سیستم خود استفاده نمایید. در صورتی که این ابزار موفق نبود، می‌توانید از دستور sndconfig برای این منظور استفاده کنید.

ابزار مدیریت کاربران و گروهها (Users & Groups)

این ابزار برای مدیریت کاربران و گروههای کاربری استفاده می‌شود. با این ابزار می‌توانید گروههای جدید و کاربران جدید به سیستم اضافه نموده و یا آنها را حذف کنید. برای اضافه کردن یک کاربر جدید باید روی دگمه Add User کلیک کرده و در پنجره ای که باز می‌شود، اطلاعاتی مانند نام، نام کاربری، کلمه عبور، تکرار کلمه عبور، نوع پوسته فرمان و دایرکتوری خانگی کاربر جدید را وارد نمایید. تصویر ۱۰ این پنجره را نشان می‌دهد.

هنگامی که یک گروه جدید اضافه می‌کنید، می‌توانید دسته ای از کاربران را عضو این گروه نمایید. هنگامی که سطوح دسترسی به منابع اشتراکی در شبکه را تعیین می‌کنید، می‌توانید به سادگی یک گروه را برای استفاده از یک منبع تعیین کنید و با این کار تمام کاربرانی که عضو این گروه هستند، می‌توانند از آن منبع اشتراکی استفاده کنند.

خروج از محیط GNOME

پس از اینکه کار روزانه‌تان به اتمام رسید می‌توانید از سیستم خارج شده (Log out) و یا سیستم را خاموش نمایید. برای خروج از GNOME کافی است مراحل زیر را انجام دهید:

۱. منوی اصلی GNOME را باز کنید.

۲. گزینه Logout را انتخاب نمایید. یک پنجره باز شده و از شما میپرسد مایل به انجام کدامیک از اعمال خاموش کردن، بوت کردن و یا خارج شدن از سیستم هستید.

نکته : در این مرحله می‌توانید با انتخاب گزینه Save Session نشست خود را ذخیره نمایید. با این کار اکثر برنامه‌هایی که در سیستم باز هستند، در ورود بعدی شما به سیستم، به صورت خودکار اجرا خواهند شد.فراموش نکنید حتما قبل از خروج اطلاعات آنها را ذخیره نمایید.

۳. گزینه ای را که مایل به انجام آن هستید را انتخاب کرده و روی دگمه Yes کلیک کنید. با این کار فرمان مورد نظر شما اجرا خواهد