در حال حاضر عمده رایانه‌هایی که مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد رایانه‌های شخصی بوده و سیستم عامل مورد استفاده در این رایانه‌ها (تقریبا بدون استثنا) سیستم عامل ویندوز است. استفاده گسترده از این سیستم مشکلاتی را به همراه دارد که عمده‌ترین آنها عبارت است از:
منبع این سیستم عامل در اختیار ما نیست و حفره‌های امنیتی در آن وجود دارد. از این رو، بدون آن که کاربران بدانند، ممکن است این حفره‌های امنیتی برایشان مشکل ایجاد کند و اطلاعات آنها در معرض نفوذ خرابکاران قرار گیرد.
در ایران قانونی که حمایت کننده نرم‌افزارهای خارجی باشد وجود ندارد و این نرم‌افزارها به طور رایگان تکثیر می‌شوند و همه از آن استفاده میکنند، اگر ایران بخواهد به سازمان تجارت جهانی (WTO) بپیوندد، قطعا ادامه این روش امکان پذیر نیست و کشور مجبور خواهد شد برای استفاده از نرم‌افزارهای خارجی، بهای سنگینی بپردازد.
به این دلایل و دلایل فرعی دیگر، در شورای عالی انفورماتیک کشور تصمیم گرفته شد برای روزی که با شرایطی متفاوت نسبت به امروز روبه رو خواهیم بود،
از بین سیستم عامل‌های منبع باز، سیستم عامل لینوکس مناسبتر از همه تشخیص داده شد. کشورهایی مانند آلمان، چین و بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی هم این سیستم را انتخاب کرده‌اند. مزایایی سیستم یاد شده این است که اولا، منبع آن باز است، بنابراین جزئیاتش در اختیار کسانی که بخواهند روی آن کار کنند، قرار دارد. ثانیا، ایمنی این سیستم بسیار بالاست. البته بعضی معتقدند امنیت بالای این سیستم به دلیل آن است که هنوز مورد توجه خرابکاران قرار نگرفته و اگر سیستم مزبور مانند ویندوز کاربرد فراوانی داشته باشد، بدون شک توجه نفوذگران را سوی خود جلب میکند و از حفره‌های ناامن آن هم سواستفاده خواهد شد. اما در حال حاضر این وضعیت وجود ندارد و سیستم لینوکس نسبت به ویندوز امنیت بسیار بالاتری دارد.
فعالیت‌های مطالعاتی و اجرایی سیستم عامل ملی از چه زمانی آغاز شده و تاکنون چه مراحلی را طی کرده است؟
بر اساس مقدمات مذکور. مطالعاتی در سال 1380 آغاز شد تا ابعاد مسئله را بشکافد که اگر ما بخواهیم چنین کاری را انجام دهیم، حد و حدود آن چیست؟ بر اساس مطالعات، تعریف مسئله تقریبا روشن شد. بعد از مشخص شدن حدود مسئله، پروژه وارد مرحله اجرایی شد. در کنار دبیرخانه لازم بود یک سیستم مدیریت فنی هم وجود داشته باشد. برای این منظور، با مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته شریف ( وابسته به دانشگاه صنعتی شریف) قراردادی منعقد شد تا مسائل فنی و هدایت پروژه را به لحاظ استانداردهای فنی دنبال کنند و یک کمیته راهبردی هم از افراد متخصص تشکیل شد تا هدایت کلان پروژه را بر عهده بگیرد. بنابراین در اینجا دو دسته مسئله مطرح میشود: یکی مسائل مربوط به اینکه مجموع فعالیت چیست و پروژه چه مراحلی را پی می‌گیرد و دوم، مسائل مربوط به بعد فنی پروژه.
البته یادآوری این نکته ضروری است، بعد از معین شدن حدود مسئله، یک طرح کلان استخراج و در این طرح کلان مشخص شد کدام فعالیت پیش نیاز کدام فعالیت دیگر است؟ هر فعالیت چقدر طول می‌کشد؟ نتایج یک فعالیت در کدام فعالیت مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ و...
این طرح کلان در کمیته راهبردی بررسی و تصویب شده است و انجام پروژه بر اساس طرح کلان پیش خواهد رفت.
در این پروژه، زیر پروژه‌هایی هم تعریف شدند و روش این است که زیر پروژه‌ها به شرکت‌ها و گروه‌های متفاوتی سپرده شوند تا آنها را انجام دهند. پس از انجام و آزمون این فعالیت یکپارچه سازی آنها توسط همان مرکز مسئول بعدفنی کار ( مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات پیرشفته شریف) انجام می‌گیرد.
علاوه بر این، برای آنکه سیستم عامل یاد شده جا بیفتد و کاربران از آن استقبال کنند، نیازمند انجام فعالیت‌های فرهنگ سازی هستیم. برنامه ریزی مربوط به فرهنگ سازی هم توسط مرکزی که نام بردم انجام خواهد شد، مانند برگزاری سمینارها و ... برای کاربران و شرکتهای انفورماتیکی یا پیش‌بینی دروس دانشگاهی برای دانشجویان تا آنان ترغیب شوند پروژه‌هایشان را در این ارتباط بگذرانند به طوری که پس از فارغ التحصیلی با این سیستم آشنا و پشتوانه خوبی برای آن در جامعه باشند.
لطفا در خصوص زیر پروژه‌های طرح سیستم عامل ملی توضیح بیشتری ارائه فرمایید؟
در اولین مرحله کار 8پروژه مشخص شد و ارتباط اینها با یکدیگر معلوم شد که کدام پروژه باید پیش از دیگری انجام شود و نتایج چیست؟ یکی از پروژه‌ها به 5 زیرپروژه تقسیم و مشخصات فنی کامل آنها تبیین شد و از طریق آگهی در رسانه‌ها و ... به اطلاع همگان رسید و از دست اندرکاران این حوزه خواسته شد، اگر قادرند این پروژه‌ها را انجام بدهند، پیشنهادهای خود را ارایه کنند، در نهایت پیشنهادها توسط مرکز فناوری اطلاعات وارتباطات پیشرفته شریف بررسی و با تمام پیشنهاد دهندگان مصاحبه‌هایی انجام و پس از امتیاز بندی پیشنهادها، هریک از پروژه‌ها بر اساس امتیازها به بهترین پیشنهاد دهنده سپرده و در نهایت قرارداد کار منعقد شد. البته بعضی از زیرپروژه‌ها در مدت کوتاهی مثلا شش ماه و بعضی در مدتی طولانی‌تر به انجام می‌رسند و هزینه هریک در مقایسه با دیگری متفاوت است.
اقدام بعدی این است که پروژه‌های بعدی آماده و بخشی از امور مربوط به فرهنگ سازی آغاز شود. اولین مرحله فرهنگ سازی، برگزاری سمینارهایی در داخل و خارج از دانشگاه‌ها خواهد بود تا این فضا مهیا شود. پیش بینی ما این است که پروژه تقریبا بین 3 تا 4 سال طول بکشد و طی این زمان سیستم عاملی ملی برای فارسی سازی آماده میشود و نرم‌افزارهای کاربردی مانند واژه پرداز، مرورگر، ابزار پست الکترونیک و ... نیز تولید خواهد شد.
به علت اینکه یک چنین کاری منافع تجاری ندارد، تمامی هزینه‌ها باید توسط دولت تامین شود. در سال 1381، 120میلیون تومان اعتبار در اختیار این پروژه قرار گرفت که 100میلیون تومان آن از خزانه دریافت شد و امسال هم پیش بینی میشود حدود 500میلیون تومان هزینه پروژه‌ها باشد. البته پیش بینی ما این است که با زمینه سازی مناسب، وقتی این سیستم توسط کاربران مورد استفاده قرار گیرد و تعداد کاربران افزایش یابد، بازارهایی هم برای بخش خصوصی به وجود خواهد آمد و بخش خصوصی میتواند این سیستمها را بر عهده گیرد و در این ساختار نرم‌افزارهای جدید به وجود آورد، در نتیجه بعد از سه سال یا چهار سال، در کنار این فعالیت‌ها، اهداف تجاری که انگیزه‌ای برای کار وسرمایه گذاری بخش خصوصی میشود نیز ایجاد خواهد شد.
نفوذ سیستم عامل ویندوز بسیار گسترده است، بنابراین گسترش دادن سیستم عامل ملی بر اساس لینوکس به سهولت انجام نمی‌شود و مدت‌ها طول می‌کشد تا کاربران به ویژه کاربران غیرحرفه‌ای ترغیب شوند با این سیستم کار کنند. البته میتوان سیستم را طوری ساخت که سهولت کاربری سیستم‌های مبتنی بر ویندوز را هم داشته باشد و در بحث‌های فنی هم این امر مورد تاکید قرار دارد تا کاربران احساس مشکل نکنند.
در هر حال، این سیستم، سیستمی خواهد بود که منبع آن باز است، برای محیط فارسی ساخته میشود، همراه با سیستم عامل نرم‌افزارهای کاربردی و ابزارهای برنامه ساز به فارسی خواهد بود.
BootLoader به برنامه ای گفته میشود که دستورات موجود در Master Boot record را اداره کرده , و هنگام شروع به کار کامپیوتر امکان مدیریت بر اجرای چند سیستم عامل در کنار یکدیگر را در یک سیستم طی مراحل Boot فراهم میکند . بعد از بوت لودر معمولا سیستم عامل انتخاب شده اجرا میشود . طی این فرایند کامپیوتر اطلاعات کلی در مورد سخت افزار را از طریق Bios به دست می آورد , Bios معمولا بصورت یک چیپ یا مدار آی سی Rom روی مادربورد قرار گرفته و وقتی که , Bios بتواند Master Boot record رو پیدا کند کار BootLoader شروع شده و در اصل این برنامه در طی مراحل Boot میتواند کامپیوتر را به هر جای هارددیسک برای اجرا کردن سیستم عامل خاص هدایت کند . ۞
اگر شما بیشتر از یک سیستم عامل روی کامپیوترتان داشته باشید پارتیشن های متفاوتی برای Boot کردن سیستم عامل دارید , اصولا Mbr روی اولین سکتور هارد دیسک قرار دارد , هر پارتیشن هم میتواند روی اولین سکتور خود یک سری دستور برای Boot کردن سیستم از طریق آن پارتیشن داشته باشد , کار BootLoader همین است که کامپیوتر را به این سکتورها راهنمایی کند . البته اگر سیستم عامل شما
لینوکس یا یونیکس یا یه چیزی مثل اینها باشد BootLoader باید Kernel Image رو هم Boot کند و به طور کلی در اکثر توزیع های Disturbution لینوکس از دو BootLoader معروف میتوان به انتخاب خود استفاده کرد و معمولا اولین انتخاب Linux Loader یا Lilo است و بعدی Grub یا grand Unified Bootloader , در اکثر موارد ما از Lilo استفاده میکنیم , با این حال Grub هم امتیازاتی دارد , مثلا وقتی که Kernel را upgrade میکنید . لازم نیست Grub مجددا Reinstall شود , در حالی که اگر از Lilo استفاده میکنید لازم است که بعد از مراحل upgrade کردن kernel آنرا مجددا نصب کنید . Grub بر خلاف Lilo میتواند نوع Kernel Image را تشخیص داده ,و بر خلاف Lilo لازم نیست که مسیر Root برای آن تعریف شود چون میتواند فایل سیستم ها را براحتی خوانده و حتی فابل سیستم ReiserFS را نیز پشتیبانی میکند . اکثر Distrubution های لینوکس , به شما امکان این انتخاب را میدهند که از بین LiLo و Grub یکی را انتخاب کنید , مثلا Redhat بیشتر به سمت استفاده از Grub تمایل دارد . ۞ قدرت BootLoader در اجرا کردن سیستم عامل های مختلف است , مثلا LiLo به راحتی دو ویندوز و یک لینوکس را میتواند تواما و به راحتی اجرا کند و معمولا برای اینکه مشکلی پیش نیاید بهتر است ابتدا ویندوز را Install کنید و بعد Linux را . سیستم عامل های Microsoft معمولا بدون اینکه به کاربر اطلاعی بدهند در هنگام نصب Mbr را رونویسی کرده و مطابق نیاز خود تغییر میدهند .هم Lilo و هم Grub انواع و اقسام فایل سیستم ها را براحتی پشتیبانی میکنند , پس اگر مثلا Winw2k رو پارتیشن NTFS دارید لازم نیست نگران باشد هرچند که بهتر است نگاهی به تنظیمات فایل /etc/lilo.conf/ بیندازید تا از صحت پشتیبانی تمام فایل سیستمها مطمئن شوید . ۞
منابع : http://www1.freeos.com/articles/3482/ و http://www.tldp.org/HOWTO/mini/LILO-1.html